ધનતેરસ પર નિબંધ । Dhan Teras Nibandh

ધનતેરસનો તહેવાર હિન્દુઓના પ્રખ્યાત તહેવારોમાંનો એક છે. આજે આ લેખમાં અમે ગુજરાતીમાં ધનતેરસ નિબંધ લાવ્યા છીએ . ગુજરાતીમાં Dhan Teras Nibandh ઘણીવાર શાળાઓમાં કોલેજોમાં પૂછવામાં આવે છે . તમે આ પોસ્ટમાં ગુજરાતીમાં ધનતેરસ પરનો નિબંધ વાંચશો.

ભારતીય સંસ્કૃતિ અનુસાર ધનતેરસ એ હિન્દુઓનો મુખ્ય તહેવાર છે. ધનતેરસ (Dhan Teras) ને મુખ્યત્વે બ્લેસિડ તેરસ અને ધ્યાન તેરસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે . આ તહેવાર પર બધા હિન્દુઓ કુબેર પૂજા, યમ પૂજા અને દેવ ધન્વંતરી પૂજા કરે છે.આ તહેવાર દીપાવલીના બે દિવસ પહેલા, કારતક મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની ત્રયોદશીના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસની માન્યતા સાર્વત્રિક છે. દરેક વ્યક્તિ આ તહેવારને આનંદ અને ઉલ્લાસથી ઉજવે છે.

ધનતેરસ પર નિબંધ નું મહત્વ । About of  Dhan Teras Nibandh

પ્રસ્તાવના-  આ તહેવાર માત્ર ખુશીનું પ્રતીક નથી. તેના બદલે, તે સ્વાસ્થ્યનું પ્રતીક પણ છે. ધનતેરસ (Dhan Teras)ના દિવસે સમુદ્ર મંથન દરમિયાન, ભગવાન ધનવંતરી, જેઓ વિષ્ણુનું પ્રતીક છે, તેમના હાથમાં અમૃતના વાસણ સાથે પ્રગટ થયા. તેમણે અમૃત દવાઓની શોધ કરી, અને તેમને ઉપચાર દેવ પણ કહેવામાં આવ્યા. ભગવાન ધન્વંતરિના નામ પર આ તિથિને ધન ત્રયોદશી કહેવામાં આવે છે.

ધનતેરસના તહેવારની સાથે સાથે સ્વાસ્થ્યને સમર્પિત એક દિવસ પણ છે. જે આપણને આપણા સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે જાગૃત રહેવા માટે દર વર્ષે જાગૃત કરે છે. કેટલાક લોકો ધનતેરસને સંપત્તિ સાથે પણ જોડે છે. આ દિવસે ભારતના લોકો ભગવાન કુબેરની ભારે પૂજા-અર્ચના પણ કરે છે. ભારતમાં જૈન આગમમાં યોગ નિવારણ માટે ભગવાન મહાવીર આ દિવસે ત્રીજા અને ચોથા ધ્યાને ગયા હતા. ત્રણ દિવસના ધ્યાન પછી યોગ નિરોધ સિદ્ધ થયો. આ કારણથી જૈન ધર્મના તમામ લોકો ધનતેરસ (Dhan Teras) ને ધ્યાન તેરસ તરીકે પણ સંબોધે છે. ધનતેરસને દિવાળીના તહેવારની એક મોટી શુભ શરૂઆત માનવામાં આવે છે. પરિવારમાં આનંદ અને ઉલ્લાસનું વાતાવરણ છે.

ધનતેરસની ઉજવણીની રીતો

જેમ દરેક તહેવારનો પોતાનો આનંદ હોય છે, તેવી જ રીતે ધનતેરસ (Dhan Teras)ના આનંદની ખ્યાતિ સર્વત્ર રહે છે. લોકો આ તહેવારને અલગ અલગ રીતે ઉજવે છે. અને દરેક પદ્ધતિનું પોતાનું મહત્વ છે. ભારતના દરેક રાજ્યમાં ધનતેરસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. માયાનગરી મુંબઈ હોય કે ગુલાબી શહેર જયપુર, મધ્યપ્રદેશ હોય કે ગુજરાત, દિલ્હી હોય કે બેંગ્લોર. આ તહેવાર દરેક જગ્યાએ સમાન ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે.

લોકો તેમના ઘરની સફાઈ કરીને, રંગકામ કરીને તેમના ઘરોને શણગારે છે. ઘરની રજાઈ, ગાદલા, ચાદર, પડદા બદલાઈ જાય છે. ઘરોમાં વીજળીના ચમકારા લગાવવામાં આવ્યા છે. ઘરોના મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર પર રંગોળી બનાવવામાં આવે છે. ખરીદીની શ્રેષ્ઠ તક જાણીને આજે લોકો વિવિધ વસ્તુઓની ખરીદી કરે છે. કપડાં, ઝવેરાત, ભેટ, મીઠાઈઓ, વાહનો, ઈલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણો વગેરે ખરીદે છે.

પરંતુ આ દિવસે કેટલીક વસ્તુઓ ખરીદવાનું વિશેષ મહત્વ છે. આ દિવસે લોકો ચાંદી અને પિત્તળના બનેલા વાસણો ખરીદે છે. એવું કહેવાય છે કે સમુદ્ર મંથન સમયે ભગવાન ધન્વંતરી એક હાથમાં અમૃત કલશ લઈને ચાર હાથવાળા સ્વરૂપમાં પ્રગટ થયા હતા. આ જાણીને લોકો વાસણો ખરીદવામાં ખાસ રસ દાખવે છે. આ દિવસે જે પણ વ્યક્તિ ખરીદે છે અને પૂજા કરે છે, તે વસ્તુ અને સંપત્તિમાં 13 ગણો વધારો થાય છે. આજે ચાંદીના સિક્કા ખરીદવા લોકપ્રિય છે. મોટાભાગના લોકો લક્ષ્મી ગણેશ લખેલા ચાંદીના સિક્કા પણ ખરીદે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ચાંદીના વાસણો અને સિક્કા ખરીદવાથી ચંદ્ર જેવી શીતળતા મળે છે. અને પિત્તળના વાસણોમાંથી પૈસા મળે છે.

સાંજ પડતાં જ શહેર દીવાઓથી ઝગમગી ઉઠે છે. સાંજે ઘરના સ્ત્રી-પુરુષો, વૃદ્ધો અને બાળકો બધા નવા વસ્ત્રો પહેરીને તૈયાર થાય છે. ભગવાન ધન્વંતરીની સાથે ભગવાન કુબેરની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. ઘણી જગ્યાએ લોકો યમરાજ અને ભગવાન મહાવીરની પૂજા કરે છે. લોકો ભગવાન ધનવંતરી પાસેથી સારા સ્વાસ્થ્ય અને સંતોષની કામના કરે છે. સૌથી મોટી સંપત્તિ સંતોષ અને સ્વાસ્થ્ય છે, આ લોકો સ્વાસ્થ્યના દેવતા ભગવાન ધન્વંતરીની પૂજા કરે છે અને સંતોષ સાથે સારા સ્વાસ્થ્યની કામના કરે છે. કુબેરની પૂજાથી ધનમાં વધારો થાય છે તે જાણીને લોકો ભગવાન કુબેર પાસેથી સમૃદ્ધિ અને સંપત્તિની ઈચ્છા રાખે છે. પૂજા બાદ મીઠાઈ વહેંચવામાં આવે છે. તમામ બાળકો વડીલોના ચરણ સ્પર્શ કરીને દીર્ઘાયુના આશીર્વાદ મેળવે છે. પછી બધાં મળીને ફટાકડા ફોડે છે અને ફટાકડાનાં પ્રદર્શનથી શહેર રોશનીથી ઝગમગી ઉઠે છે. લોકો વાહનો અને તિજોરીની પૂજા કરીને તેમના પર સ્વસ્તિક પણ બનાવે છે.

આરતી પછી દરેકના સુંદર ચહેરા પર તિલકનું તેજ દેખાય છે. સ્વાદિષ્ટ વાનગીઓ રાંધવામાં આવે છે અને ઓફર કરવામાં આવે છે. ત્યારપછી ગરીબોને દાન આપ્યા પછી દરેક જણ પોતાની વચ્ચે વહેંચે છે અને પોતે સ્વીકારે છે. આ દિવસે ગાયની પૂજાનું મહત્વ વિશેષ માનવામાં આવે છે. ગાય માતાને શણગાર્યા બાદ તેની પૂજા કરવામાં આવે છે અને તેને ભોજનની થાળી આપવામાં આવે છે.

ધનતેરસ (Dhan Teras) પર દીવો પ્રગટાવવાનું મહત્વ

દીવાનું મહત્વ જાણ્યા વિના આ દિવસ અધૂરો છે. અને દીવા અને યમનો સંબંધ જાણ્યા વિના અધૂરો છે. પણ યમનો દીવા સાથે શું સંબંધ? અને દીપમાલા શા માટે બને છે તેનું પૃથ્થકરણ પુરાણ કથાઓમાં છે.

ગયા વર્ષથી એક હેમ નામનો એક રાજા હતો. એક બાળક તેના રાજ્યના વારસદાર તરીકે જન્મ્યો હતો. રાજા પોતાના પુત્રની કુંડળી બતાવવા માટે ખૂબ જ પ્રસન્ન ચિત્તે જ્યોતિષ પાસે ગયો. પણ જ્યોતિષની વાતથી રાજાના ચહેરા પર ઉદાસી છવાઈ ગઈ. જ્યોતિષીએ કહ્યું કે જ્યારે પણ તમારા બાળકના લગ્ન થશે, તેના ચાર દિવસ પછી જ તમારો પુત્ર મૃત્યુ પામશે. રાજાની તેના પુત્રની ચિંતા વધતી જતી હતી.ત્યાર બાદ રાજા તેના પુત્રને એવી જગ્યાએ લઈ ગયો જ્યાંથી કોઈ સ્ત્રી દૂર ન હતી. પરંતુ કાયદો અને વ્યવસ્થા ટાળવી એ કોઈ વ્યક્તિના નિયંત્રણમાં નથી.દેવયોગ પાસેથી એક રાજકુમારી પસાર થઈ અને બંને એકબીજા પર મોહિત થઈ ગયા. બંનેના લગ્ન ગાંધર્વ સાથે થયા. લગ્ન પછી જ્યોતિષ શાસ્ત્રે કહ્યું તેમ થયું. લગ્નના ચાર દિવસ પછી જ વ્યંઢળો રાજકુમારને લેવા આવ્યા. નવી પરણેલી સ્ત્રીએ ઘણો શોક કર્યો. પરંતુ યમરાજના આદેશ મુજબ રાજકુમારનો પ્રાણ હરી લેવામાં આવ્યો. આ ઘટના પછીથી જુઓ એક વ્યંઢે યમરાજને પૂછ્યું કે ભગવાન કોઈ રસ્તો બતાવે જેથી વ્યક્તિ અકાળ મૃત્યુમાંથી મુક્ત થઈ શકે. ત્યારે યમરાજે કહ્યું કે અકાળ મૃત્યુ એ ક્રિયાની ગતિ છે. હું તમને કહીશ કે તેનાથી કેવી રીતે છુટકારો મેળવવો. જે જીવ કાર્તિક કૃષ્ણ પક્ષની ત્રયોદશીની રાત્રે મારા નામની પૂજા કરે છે અને દક્ષિણ દિશામાં દીપમાળા ચઢાવે છે. તે અકાળ મૃત્યુથી ડરતો ન હતો. તેથી જ ધનતેરસ (Dhan Teras)ના દિવસે લોકો યમની પૂજા કરે છે અને દક્ષિણ દિશામાં દીપમાલા ચઢાવે છે. દરેક વ્યક્તિનું મૃત્યુ નિશ્ચિત છે, પરંતુ અકાળ મૃત્યુને દૂર કરવા માટે લોકો ધનતેરસ પર યમની પૂજા કરે છે. દીપમાલા દક્ષિણ દિશામાં પ્રસ્તુત છે. દરેક વ્યક્તિનું મૃત્યુ નિશ્ચિત છે, પરંતુ અકાળ મૃત્યુને દૂર કરવા માટે લોકો ધનતેરસ પર યમની પૂજા કરે છે. દીપમાલા દક્ષિણ દિશામાં પ્રસ્તુત છે. દરેક વ્યક્તિનું મૃત્યુ નિશ્ચિત છે, પરંતુ અકાળ મૃત્યુને દૂર કરવા માટે લોકો ધનતેરસ પર યમની પૂજા કરે છે.

ધનતેરસ (Dhan Teras) ની સાંજે સર્વત્ર રોશની જોવા મળે છે. પુરાણોની કથા જાણીને લોકો દીવો પ્રગટાવવાની પરંપરાને અનુસરતા આવ્યા છે.

ધનતેરસ વિદેશમાં પણ ઉજવવામાં આવે છે

ભારત ઉપરાંત અન્ય દેશોના હિંદુઓ પણ ધનતેરસની ઉજવણી ખૂબ જ ધામધૂમથી કરે છે. નેપાળ, ભૂતાન જેવા દેશમાં ઉત્સાહભેર ઉજવણી કરવામાં આવે છે. ભારતના લોકો જે અન્ય કોઈપણ દેશમાં રહે છે તેઓ પણ તેમના પરિવારને ધનતેરસના દિવસે શુભેચ્છા પાઠવે છે. અને દીપ પ્રગટાવીને નૈવેધનો આનંદ માણવામાં આવે છે. યમ પૂજા કુબેર પૂજા પણ દેવતા ધન્વંતરીની પૂજા કરે છે. આ દિવસે ગાયની પૂજા કરવાનો પણ રિવાજ છે. ભારતીય સંસ્કૃતિનો આ તહેવાર સર્વત્ર આનંદનો ઉલ્લાસ, વડીલો માટે આદર, નાના માટે પ્રેમ દર્શાવે છે. વિદેશમાં ભારતના આ તહેવારોને જોઈને વિદેશીઓ ભારત તરફ આકર્ષાય છે. આધ્યાત્મિકતાની ભાવનાનો આદર કરે છે.

ઉપસંહાર- Dhan Teras Nibandh

દિવસ દરેક ઉંમરના વ્યક્તિ માટે શ્રેષ્ઠ છે. આ સિવાય ભગવાન ધનવંતરી, મહાવીર અને યમનો સંબંધ પણ ઉપચાર અને સ્વાસ્થ્ય સાથે છે. લોકો આ દિવસને દરેક રીતે શુભ માને છે. ખરીદી માટે તેમજ વેપારી માટે. લોકો ઉદ્યોગો શરૂ કરે છે. જેના કારણે તેમનો ઉદ્યોગ વધ્યો. યોગ કરો જેથી તેમનું શરીર પણ મજબૂત અને સ્વસ્થ રહે. આ તહેવાર હંમેશા લોકોમાં ઉર્જા અને વૃદ્ધિ લાવે છે. માત્ર પૂજા અને આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રમાં જ નહીં, આ દિવસ આપણને દરેક ક્ષેત્રમાં શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન કરવાની પ્રેરણા આપે છે. જેથી વ્યક્તિએ આળસ, યોગ અને આનંદનો ત્યાગ કરીને તહેવારની ઉજવણી કરવી જોઈએ.

જે પરિવારમાં ખુશીનું કારણ આપે છે,

સૌને ધનતેરસ તિથિની શુભકામનાઓ

અમને આશા છે કે તમને ધનતેરસ પરનો નિબંધ ગમ્યો હશે . જો તમે ઇચ્છો તો, તમે આ લેખનો ગુજરાતીમાં ધનતેરસ પર નિબંધ તરીકે પણ ઉપયોગ કરી શકો છો. તમે આ લેખનો ઉપયોગ ધનતેરસની વાણી તરીકે પણ કરી શકો છો. જો તમે ઇચ્છો છો કે અમે ધનતેરસના ભાષણ પર પણ લેખ લાવીએ, તો અમને કોમેન્ટ કરીને ચોક્કસ જણાવો. હિન્દી ખૂણાના તમામ વાચકોને અમારા તરફથી ધનતેરસની શુભકામનાઓ અને અમે ઈચ્છીએ છીએ કે ધન્વંતરી ભગવાનના આશીર્વાદ તમારા બધા પર રહે.