આંગણવાડી કાર્યકર કેવી રીતે બનવું?
તમે આંગણવાડી વિશે તો સાંભળ્યું જ હશે. આંગણવાડી એ એક પ્રકારનું ગ્રામીણ બાળ સંભાળ કેન્દ્ર છે એટલે કે એક કેન્દ્ર જ્યાં ગ્રામીણ બાળકોની સંભાળ લેવામાં આવે છે.
જો તમે પણ આંગણવાડી કાર્યકરની નોકરી મેળવવા માંગતા હોવ તો આ લેખ વાંચો. આ લેખમાં, અમે તમને જણાવીશું કે આંગણવાડી શું છે, તે કેવી રીતે કાર્ય કરે છે અને આંગણવાડી કાર્યકર કેવી રીતે બનવું. ગ્રામીણ મહિલાઓ માટે આ નોકરીનો સારો વિકલ્પ છે.
સૌ પ્રથમ, તમારે જાણવું જોઈએ કે આંગણવાડી શું છે, તેનો અર્થ શું છે અને આંગણવાડીમાં શું કામ કરવું જોઈએ એટલે કે આંગણવાડી કાર્યકર શું કરે છે.
આંગણવાડી એટલે શું?
આંગણવાડી કાર્યકર બનવા વિશે જાણતા પહેલા, તમારા માટે આંગણવાડી શું છે તે જાણવું જરૂરી છે. જો આપણે સાદી ભાષામાં સમજીએ તો આંગણવાડી એટલે ‘કોર્ટયાર્ડ શેલ્ટર’ જેને અંગ્રેજીમાં “કોર્ટયાર્ડ શેલ્ટર” કહે છે. તેની શરૂઆત ભારત સરકાર દ્વારા 1985 માં સંકલિત બાળ વિકાસ સેવાઓ હેઠળ કરવામાં આવી હતી. જેનો હેતુ બાળકો ભૂખમરો અને કુપોષણનો શિકાર ન બને તેવો હતો.
ગામને આંગણવાડી કેન્દ્રમાં પ્રાથમિક આરોગ્ય સંભાળ પૂરી પાડવામાં આવે છે. તે ભારતીય જાહેર આરોગ્ય સંભાળ સિસ્ટમનો એક ભાગ છે. આંગણવાડીમાં ગ્રામીણ બાળકો માટે પ્રી-સ્કૂલ પ્રવૃત્તિઓનું પણ આયોજન કરવામાં આવે છે જેમ કે રમતગમત, ખાવું-પીવું, અક્ષરોનું જ્ઞાન વગેરે.
આંગણવાડી કાર્યકર કોણ છે?
હવે જાણો કોણ છે આંગણવાડી કાર્યકરો. જેઓ આંગણવાડી કેન્દ્ર ચલાવે છે, જેઓ આંગણવાડીમાં કામ કરે છે, તેઓ આંગણવાડી કાર્યકરો છે. આંગણવાડી કેન્દ્રમાં કાર્યકરની સાથે હેલ્પર પણ હોય છે. જે કામદારને મદદ કરે છે.
આંગણવાડી કેન્દ્રમાં શું થાય છે?
આંગણવાડી કેન્દ્રમાં 3 થી 6 વર્ષના ગ્રામીણ બાળકોના પોષણ, આરોગ્ય, પ્રાથમિક શિક્ષણની કાળજી લેવામાં આવે છે. બાળકોની સાથે આંગણવાડી ગ્રામીણ સગર્ભા મહિલાઓના આરોગ્યની પણ કાળજી રાખે છે, નિયમિત ચેકઅપ કરે છે. આ તમામ કામગીરી આંગણવાડી કાર્યકરો દ્વારા કરવામાં આવે છે.
આંગણવાડી મોટાભાગે ગામ અથવા વસાહતની મધ્યમાં બનેલી છે, જ્યાં બાળકો આવીને રમી શકે છે. આ સેન્ટરમાં તેમને પૌષ્ટિક ખોરાક પણ આપવામાં આવે છે. દરેક ગામની આંગણવાડી માટે સરકાર દ્વારા બજેટ પસાર કરવામાં આવે છે. દરેક આંગણવાડી કેન્દ્ર 400 થી 800 લોકોની ગ્રામ્ય કક્ષાની વસ્તી પર બનેલ છે. તેથી જ ગામમાં એક અથવા વધુ કેન્દ્રો હોઈ શકે છે.
આંગણવાડીમાં આપવામાં આવતી સેવાઓ
- છ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોના રસીકરણ માટે જવાબદાર.
- છ વર્ષથી નીચેના બાળકોને પૌષ્ટિક આહાર આપીને કુપોષણ અટકાવવા.
- નવજાત શિશુઓ અને 6 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોની સંભાળ.
- સગર્ભા સ્ત્રીઓની સંભાળ અને રસીકરણ.
- 3 થી 6 વર્ષના બાળકો માટે પ્રી-સ્કૂલ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવા.
- કુપોષણ અથવા ગંભીર બીમારીના કેસોને હોસ્પિટલ, સામુદાયિક આરોગ્ય કેન્દ્ર, જિલ્લા હોસ્પિટલ વગેરેમાં સંદર્ભિત કરવા.
અત્યાર સુધીમાં તમને ખબર પડી ગઈ હશે કે આંગણવાડી શું છે, આંગણવાડી કાર્યકર કોણ છે અને આંગણવાડીમાં કઈ સેવાઓ આપવામાં આવે છે એટલે કે આંગણવાડીમાં શું કામ થાય છે. ચાલો હવે જાણીએ કે આંગણવાડી કાર્યકર કેવી રીતે બનવું.
આંગણવાડી કાર્યકર કેવી રીતે બનવું?
જો તમારે આંગણવાડી કાર્યકર બનવું હોય તો નીચે આપેલા મુદ્દાઓ વાંચો. પરંતુ સૌથી પહેલા એ જાણવું જરૂરી છે કે આંગણવાડી કાર્યકરો માટે માત્ર મહિલાઓની પસંદગી કરવામાં આવે છે.
આંગણવાડી કાર્યકર માટે સામાન્ય પાત્રતા
- અરજી કરનાર મહિલા સંબંધિત રાજ્યની સ્થાનિક રહેવાસી હોવી જોઈએ.
- મહિલાની લઘુત્તમ વય 21 વર્ષ અને મહત્તમ વય 45 વર્ષ હોવી જોઈએ.
- તે જ સમયે, અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ (SC/ST) ની મહિલાઓને 5 વર્ષની છૂટ આપવામાં આવે છે.
- અન્ય પછાત વર્ગ (ઓબીસી) મહિલાઓને 3 વર્ષની છૂટ આપવામાં આવે છે.
- અરજદાર મહિલા પરિણીત હોવી જોઈએ
આંગણવાડી કાર્યકર શૈક્ષણિક લાયકાત
આંગણવાડી કાર્યકર બનવા માટે અરજી કરનાર મહિલા 10 પાસ હોવી આવશ્યક છે. તે જ સમયે, આંગણવાડી હેલ્પર માટે અરજી કરનાર મહિલા 8મી પાસ હોવી આવશ્યક છે. આમાં વધુ શિક્ષિત મહિલાઓ પણ વર્કર માટે અરજી કરી શકે છે.
આંગણવાડી કાર્યકરની પસંદગી પ્રક્રિયા
આંગણવાડી કાર્યકરની પસંદગી પ્રક્રિયામાં વ્યક્તિગત ઇન્ટરવ્યુ પણ છે. જેના માટે 25 માર્કસ નક્કી કરવામાં આવ્યા છે. આ 25 માર્કસ વિવિધ લાયકાતના આધારે આપવામાં આવે છે.
જેમાં શૈક્ષણિક લાયકાતના આધારે 25 માંથી 10 માર્કસ આપવામાં આવે છે. જેમાં રાજ્ય દ્વારા નિર્ધારિત મેરિટ પર સાત માર્કસ આપવામાં આવે છે. જે નીચે મુજબ છે.
- ગ્રેજ્યુએશન ડિગ્રી માટે – 2 ગુણ
- પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશન ડિગ્રી માટે – 1 ગુણ
- નર્સરી ટીચર અથવા બાલ સેવિકા તરીકે 10 મહિના કે તેથી વધુ અનુભવ ધરાવતી મહિલાઓ – 3 ગુણ
- પતિ, અનાથાશ્રમ અથવા છૂટાછેડા લીધેલ અરજદારથી અલગ રહેતી સ્ત્રી – 3 ગુણ
- 40 ટકા કે તેથી વધુ વિકલાંગ અરજદાર – 2 ગુણ
- SC/ST/OBC મહિલા અરજદારો – 2 ગુણ
- વ્યક્તિગત ઇન્ટરવ્યુના આધારે – 3 ગુણ
- જો અરજદારને બે પુત્રી હોય તો – 2 ગુણ
- આ રીતે 25 સંખ્યાઓને વિભાજિત કરવામાં આવે છે. સૌથી વધુ સ્કોર મેળવનાર મહિલાને આંગણવાડી કાર્યકર માટે પસંદ કરવામાં આવે છે. પરંતુ જો બે મહિલા અરજદારોની સંખ્યા સમાન હોય તો શું? જો આવી સ્થિતિ ઉભી થાય તો મોટી ઉંમરની મહિલાને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે છે.
આંગણવાડી કાર્યકરનો પગાર
હવે સૌથી મહત્વના મુદ્દા પર આવીએ કે આંગણવાડી કાર્યકરને કેટલો પગાર મળે છે. તો તમને જણાવી દઈએ કે, આંગણવાડી કાર્યકરોને 8 હજાર રૂપિયા અને આંગણવાડી કાર્યકરોના સહાયકોને 4 હજાર રૂપિયા માનદ વેતન તરીકે આપવામાં આવે છે.
જે આંગણવાડી કેન્દ્રની દેખરેખ રાખે છે
તમને એ પણ જણાવી દઈએ કે આંગણવાડી કાર્યકરો અને સહાયકો તેમની જવાબદારી નિભાવે છે, પરંતુ સમગ્ર કેન્દ્ર વહીવટીતંત્રની દેખરેખ હેઠળ છે. નાયબ જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ એટલે કે SDM આંગણવાડી કેન્દ્રો પર નજર રાખે છે. SDM ગમે ત્યારે આવીને તપાસ કરી શકે છે કે બાળકોની યોગ્ય દેખભાળ થઈ રહી છે કે નહીં.
કામદારો અને મદદનીશો આરોગ્ય સુવિધાઓ, શિક્ષણ, સગર્ભા સ્ત્રીઓની સંભાળની જવાબદારી નિભાવી રહ્યા છે કે નહીં. આ માટે હાજરી રજીસ્ટર પણ તપાસવામાં આવે છે.
આંગણવાડીનું કામ કોણ કરી શકે?
8 થી 10 સુધી ભણેલી મહિલાઓ આંગણવાડીમાં કામ કરી શકે છે અને નાના બાળકોની સંભાળ કેવી રીતે રાખવી તે જાણી શકે છે. આંગણવાડી કાર્યકરની નોકરી ગરીબ ઘરની મહિલાઓ માટે ખૂબ જ સારી છે, જેમની આર્થિક સ્થિતિ સારી નથી.
Conclusion
આ લેખ દ્વારા, અમે તમને આંગણવાડી કાર્યકર કેવી રીતે બનવું? સંબંધિત તમામ મહત્વપૂર્ણ માહિતી પ્રદાન કરી છે. જો તમને હજુ પણ કોઈપણ પ્રકારની સમસ્યાનો સામનો કરવો પડી રહ્યો હોય તો તમે કોમેન્ટ બોક્સ માં કોમેન્ટ કરી, સંપર્ક કરો અમે તમારી સમસ્યાનો ઉકેલ આપીશું.
આવી બીજી યોજના અને શૈક્ષણિક અપડેટ્સ માટે અમારી સાથે જોડાયેલા રહો. અમારી તમામ પોસ્ટ્સની સૂચના મેળવવા માટે અમારા WhatsApp ગ્રુપ સાથે જોડાઓ.
Table of Contents